สัปดาห์ที่ 2 เรื่องที่ 7 สมรรถภาพของผู้ออกแบบการเรียนการสอน

สมรรถภาพของผู้ออกแบบการเรียนการสอน

การออกแบบการเรียนการสอนเป็นกระบวนการทางเชาว์ปัญญา ที่ต้องการทักษะความคิด ในระดับสูง (Nelson, Macliaro and Sherman, 1998 : 29-35) ในการปฏิบัติกิจกรรมนี้จําเป็นต้อง เกี่ยวข้องกับทักษะ และความถนัดตลอดจนการฝึกอบรมและการศึกษา วอลลิงตัน (Walington, 1981 : 28-33) ได้ให้รายการทักษะที่จําเป็นในการปฏิบัติการออกแบบการเรียนการสอน ซึ่งเป็นทักษะ ระหว่างบุคคล ทักษะในการสื่อสาร ทักษะในการแก้ปัญหา และทักษะในการสกัดและดูดซึม สารสนเทศ และทําให้สิ่งเหล่านั้นอยู่ในกรอบของความมีเหตุมีผล การประยุกต์หลักการทาง พฤติกรรมศาสตร์ และการค้นหาสารสนเทศที่เกี่ยวข้องอย่างเป็นระบบในระบบ ในการพัฒนา สมรรถภาพของการออกแบบการเรียนการสอน ผู้พัฒนาพยายามที่จะปรับปรุงความถนัดพื้นฐานใน สาขาของตน เช่น การเขียนและการเรียบเรื่องทักษะต่างๆ จากการทํางานอย่างต่อเนื่องในสาขาที่คนมี สมรรถภาพทางวิชาชีพนั้น

7.1 ความถนัดของบุคคล

การออกแบบการเรียนการสอนต้องอาศัยความถนัด (aptitude) ด้วย ผู้ออกแบบการเรียนการ สอนจําเป็นต้องเป็นผู้ที่มีความสามารถในการคิดทั้งในเชิงรูปธรรมและนามธรรม งานการออกแบบที่ ยิ่งใหญ่เกี่ยวข้องกับการตรวจสอบความคิดที่มีความคงเส้นคงวา มีเหตุมีผล ในเวลาเดียวกัน นักออกแบบก็ต้องมองดูสิ่งที่เป็นเรื่องทั่วๆ ไป และสิ่งที่เป็นนามธรรมด้วย อย่างไรก็ตามนักออกแบบ ต้องให้ความสนใจกับรายละเอียดอย่างเต็มที่โดยคลอด เพื่อผลิตผลที่มีคุณภาพด้วยเหมือนกัน

ผู้ออกแบบต้องมีความสนุกสนานในการทํางานด้วยแบบจําลอง ที่นําเสนอด้วยทัศนะและ การเขียน เพราะว่างานการออกแบบที่ดีจํานวนมากต้องอาศัยการเขียน และการเรียบเรียง ถ้านักออกแบบไม่ชอบที่จะเขียนหรือทํางานกับทัศนวัสดุ ก็ไม่ควรจะเป็นนักออกแบบการเรียนการสอน

ผู้ออกแบบจําเป็นต้องเป็นผู้ที่มีความเข้าใจภาระงาน (task oriented) และสามารถทํางาน ร่วมกับคนอื่นให้ได้ผลิตผล เพราะว่างานการออกแบบส่วนมากสําเร็จลงได้ด้วยการทํางานเป็นทีม นักออกแบบจําเป็นต้องเป็นผู้ที่มีความคิดกว้างไกล เปิดใจ และสามารถที่จะยอมรับการวิพากษ์ วิจารณ์เชิงสร้างสรรค์ได้ มีความอดทนสูงต่อข้อสงสัยของผู้อื่นที่มีต่องานของตน

กาเย่ ได้พรรณนาคุณลักษณะบุคคลของนักเทคนิคการออกแบบการเรียนการสอนไว้สาม ประเภท คือ เจตคติหรือค่านิยม (atitude or values) ความรู้เฉพาะทาง (specialized knowledge) และ ทักษะเชาวน์ปัญญา (intellectual skills) หรือวิธีการ (methodologies) นักออกแบบจําเป็นต้องให้คุณค่า กับการสังเกตที่ปรากฏชัดเป็นพื้นฐานสําหรับการกระทําและจําเป็นต้องสามารถวิเคราะห์ผลที่ได้รับ จากการเรียนรู้และสถานการณ์การเรียนรู้ ใช้เทคนิคการวัดผลและสร้างแบบทดสอบและมีทักษะ ทางสถิติและการติดต่อสื่อสารด้วย

เมื่อบริษัทเมาเทน เบลล์ (Moutain Bell Corporation) ต้องการที่จะพัฒนานักออกแบบ ของตนเองจากลูกจ้างที่ไม่ได้รับการฝึกอบรมในเรื่องที่เกี่ยวกับการออกแบบการเรียนการสอนบริษัท

ผู้เป็นหน้าที่พื้นฐานได้พิจารณาทักษะการเขียน การพูด และการวิเคราะห์ และพบว่าทักษะเหล่านี้เป็นห้ 4. ที่นักออกแบบการเรียนการสอนจะต้องปฏิบัติ (Maxwell and seyfer, 1984 : 8-10)

นักออกแบบจําเป็นต้องมีทักษะกระบวนการและทักษะระหว่างบุคคลควบคู่ไปกับ การให้คําปรึกษาไม่ว่าจะเป็นสัญญาชั่วคราวในการแก้ปัญหาเฉพาะ หรือได้รับการมอบหมายให้ ด้านการให้คําแนะนําเกี่ยวกับการเรียนการสอน บ่อยครั้งที่ต้องสวมบทบาทของการให้คําปรึกษา ผู้ออกแบบจะถูกขอให้ช่วยเหลือและแลกเปลี่ยนความรู้ซึ่งจะต้องตัดสินใจให้ได้ว่าปัญหาการเรียน การสอนคืออะไร มีผลกระทบต่อใคร และเกี่ยวข้องกับอะไร อย่างไร นักออกแบบต้องสามารถทําให้ ประชาชนเชื่อถือและอาสาที่จะทํางานร่วมด้วย นักออกแบบไม่ได้ต้องการที่จะให้การจัดการทุกอย่าง ต้องขึ้นกับตนเอง แต่ต้องการที่จะแลกเปลี่ยนทักษะ การผสมผสานของการกระตือรือร้น และความ สงบเสงี่ยม ซึ่งเป็นคุณลักษณะของที่ปรึกษาที่มีคุณภาพ ก็เป็นอีกคุณลักษณะหนึ่งของนักออกแบบ การเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพด้วยเหมือนกัน

7.2 ประกาศนียบัตร

เราจําเป็นต้องรู้ถึงสมรรถภาพของนักออกแบบการเรียนการสอนตามต้องการ เพื่อที่จะได้ เพิ่มพูนสมรรถภาพเหล่านั้น สมาคมเพื่อการปฏิบัติและการเรียนการสอนแห่งชาติ (The National Society for Performance and Instruction) และ แผนกการพัฒนาการเรียนการสอนของสมาคมเพื่อการ สื่อสาร และเทคโนโลยีการศึกษา (The Division of Instructional Development of Association for Educational Communication and Technology) ของประเทศสหรัฐอเมริกา ได้ตั้งคณะกรรมการ ดําเนินงานเพื่อสืบสวนความเป็นไปได้และความสามารถตามต้องการของการให้คํารับรอง (certifying) นักออกแบบการเรียนการสอน

คณะกรรมการดําเนินงานได้ตั้งมูลนิธิเพื่อช่วยส่งเสริมความพยายามดังกล่าวนี้ ในแต่ละ องค์กรได้มีการแสดงทัศนะตอบโต้กันถึงความต้องการประกาศนียบัตร จนเป็นที่กระจ่างว่า ใครควร จะได้รับการรับรอง ใครควรเป็นผู้ให้การรับรอง และทําไม อย่างไร และพฤติกรรมอะไรที่แท้จริงที่ ระบุว่าเป็นสมรรถภาพ

คณะกรรมการได้เสนอรายการของสมรรถภาพสําหรับประกาศนียบัตร ดังแสดงในตาราง ที่ 3 ตําแหน่งการออกแบบการเรียนการสอนบางตําแหน่งไม่ได้กําหนดสมรรถภาพทั้งหมดเหล่านี้ เช่น ทักษะการวางแผนการเฝ้าระวังติดตาม การจัดการโครงการ) หรืออีกนัยหนึ่ง มีสมรรถภาพต่างๆ มากมายในหลายสาขาวิชา เช่น การออกแบบการเรียนการสอนที่อาศัยคอมพิวเตอร์เป็นพื้นฐาน ซึ่ง 4 รายการดังกล่าวนี้ไม่ได้แนะนําไว้ และเนื่องจากว่า สาขาวิชาการออกแบบการเรียนการสอนมีการ เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว จึงจําเป็นต้องปรับปรุงรายการดังกล่าวอย่างต่อเนื่อง

ตาราง 8 สมรรถภาพในการพัฒนาการเรียนการสอนและการฝึกอบรม

ผู้เชี่ยวชาญที่มีสมรรถภาพในการพัฒนาการเรียนการสอนและการฝึกอบรม มีความสามารถ ดังต่อไปนี้คือ

1.ตัดสินใจโครงการที่มีความเหมาะสมสําหรับการพัฒนาการเรียนการสอน

“วิเคราะห์สารสนเทศ โดยพิจารณาศักยภาพของโครงการและตัดสินการพัฒนาการเรียน การสอนอย่างเหมาะสม

*แยกแยะความต้องการในแก้ไขปัญหาการเรียนการสอนตามเงื่อนไขจากความต้องการ การแก้ปัญหาอื่นๆ เช่น การออกแบบงาน การพัฒนาองค์กร และอื่นๆ)

*พิจารณาความเหมาะสมของการตัดสินใจเลือกโครงการและจัดเตรียมเหตุผลของการ ตัดสินใจ

2. ดําเนินการประเมินความต้องการจําเป็น

*พัฒนาแผนการประเมินความต้องการจําเป็น รวมถึงการเลือกวิธีการและเครื่องมือ *ดําเนินการประเมินความต้องการจําเป็น และตีความผล เพื่อแนะนําการกระทําที่

เหมาะสม

*พิจารณาความเหมาะสม ความสมบูรณ์ และความถูกต้องของแผนการประเมิน ความต้องการจําเป็น และเหตุผล

3. ประเมินคุณลักษณะของผู้เรียนผู้เข้ารับการฝึกอบรม

*แยกความต่างระหว่างการประเมินทักษะเริ่มเข้าเรียน (entry skills)

*การประเมินความรู้เดิมที่ต้องมีก่อน (prerequisite assessment) และการประเมินความ ถนัด (aptitude assessment) ระบุพิสัยของคุณลักษณะที่สัมพันธ์กันของผู้เรียนผู้รับการฝึกอบรม และ พิจารณาวิธีการสําหรับการประเมินผล

*พัฒนาแผนสําหรับการประเมินคุณลักษณะของผู้เรียนผู้รับการฝึกอบรมและนําไปใช้ พิจารณาความเหมาะสม ความเข้าใจ และความเพียงพอของการประเมินผลคุณลักษณะของผู้เรียนผู้รับ การฝึกอบรม

4. วิเคราะห์โครงสร้างคุณลักษณะของงาน (jobs) ภาระงาน (tasks) และเนื้อหาเลือกและใช้ ระเบียบวิธีการเพื่อการวิเคราะห์โครงสร้างคุณลักษณะที่เหมาะสมกับงานต่อภาระงานย่อยหรือเนื้อหา และบอกเหตุของการเลือกด้วย

5. เขียนคํากล่าวของผลที่ได้รับของผู้เรียน (learning outcomes)

*กล่าวถึงจุดประสงค์ที่มีความแตกต่างกันในรูปของการปฏิบัติพฤติกรรมจากเป้าประสงค์ของการเรียนการสอน เป้าประสงค์ของการจัดการ กิจกรรมของผู้เรียน และจุดประสงค์ที่ เขียนขึ้นในสไตล์อื่นๆ

กล่าวถึงผลที่ได้รับในรูปของการปฏิบัติซึ่งสะท้อนถึงความตั้งใจของการเรียนการสอน พิจารณาความถูกต้องความเข้าใจ และความเหมาะสมของข้อความที่กล่าวถึงผลที่ได้รับของผู้เรียนใน รูปของการวิเคราะห์งาน ภาระงาน และเนื้อหาวิชา และ/หรือการพิจารณาการลงความเห็นของ ลูกความ (เช่น ผู้เชี่ยวชาญด้านเนื้อหาวิชา คณะวิชา อื่นๆ)

6. วิเคราะห์คุณสมบัติของสถานการณ์ (สิ่งแวดล้อมทางการเรียน)

“วิเคราะห์คุณสมบัติของสถานการณ์ และตัดสินความสัมพันธ์ของทรัพยากรและ ข้อจํากัด

*พิจารณาความถูกต้อง ความเข้าใจ และความเหมาะสมของการวิเคราะห์สถานการณ์ 7. ลําดับขั้นตอนของผลที่ได้รับของผู้เรียน

*เลือกวิธีการสําหรับลําดับชั้นของผลที่ได้รับจากการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับสถานการณ์ กับขั้นตอนของผลที่ได้รับ และถ้อยคํากล่าวที่มีเหตุผลสําหรับลําดับชั้น พิจารณาความถูกต้อง ความสมบูรณ์ และความเหมาะสมของขั้นตอนของผลที่ได้รับของผู้เรียน

8. ชี้เฉพาะกลยุทธ์การเรียนการสอน

“เลือกกลยุทธ์ที่เหมาะสมต่อสารสนเทศที่เกี่ยวกับคุณสมบัติของผู้เรียน ทรัพยากรและ ข้อจํากัด ผลที่ได้รับของผู้เรียนตามความต้องการ และสารสนเทศที่ตรงกับเรื่องอื่นๆ และถ้อยคําที่เป็น เหตุเป็นผลสําหรับการเลือก

9. ลําดับชั้นกิจกรรมของผู้เรียน

“ระบุขั้นตอนกิจกรรมที่เหมาะสมของผู้เรียน จะทําให้ประสบความสําเร็จใจผลที่ได้รับ เฉพาะอย่าง และถ้อยคําที่เป็นเหตุผลสําหรับขั้นตอน

*พิจารณาความเหมาะสมและความสมบูรณ์ของลําดับชั้นกิจกรรมของผู้เรียน 10. ตัดสินใจเกี่ยวกับทรัพยากรการเรียนการสอน (สื่อ) ที่เหมาะสมต่อกิจกรรมการเรียน

การสอน

*พิจารณาความเป็นพิเศษของทรัพยากรการเรียนการสอนตามความต้องการเพื่อกลยุทธ์ การเรียนการสอนที่ขัดแย้งและผลที่ได้รับของผู้เรียน

*ประเมินทรัพยากรการเรียนการสอนที่มีอยู่ซึ่งตัดสินความเหมาะสมสําหรับกลยุทธ์ การเรียนการสอนเฉพาะ และผลที่ได้รับของผู้เรียน

*ปรับทรัพยากรการเรียนการสอนที่มีอยู่

*เตรียมระบุความพิเศษในการผลิตวัสดุอุปกรณ์ต่างๆ ตามต้องการ (สตอรี่บอร์ด บทเรียน หัวข้อสคริป อื่นๆ)

11. ประเมินการเรียนการสอน/การฝึกอบรม

“วางแผนและดําเนินการประเมินผลเพื่อปรับปรุง (formative evaluation) เช่น ทดลอง เนื้อหาให้ผู้เชี่ยวชาญปรับปรุงวิเคราะห์เพื่อการพิจารณานําไปใช้ อื่นๆ

*พัฒนาพิสัยของเทคนิคการเก็บรวบรวมสารสนเทศ (เช่น แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์ แบบทดสอบ สถานการณ์จําลอง และการสังเกต อื่นๆ)

12. สร้างสรรค์รายวิชา ชุดการฝึกอบรม และระบบการจัดการประชุมเชิงปฏิบัติการ

“ตัดสินใจเกี่ยวกับองค์ประกอบของรายวิชา/ชุดการฝึกอบรม/ระบบการจัดการประชุม เชิงปฏิบัติการ และถ้อยคําที่เป็นเหตุผลสําหรับการเลือก

*พิจารณาความเหมาะสม ความเข้าใจ และความเพียงพอของระบบการจัดการที่มีอยู่ 13. วางแผนและเฝ้าระวังติดตามโครงการพัฒนาการเรียนการสอน

*พัฒนาและติดตามแผนโครงการพัฒนาการเรียนการสอน (รวมถึงเวลา งบประมาณ บุคลากรอื่นๆ) ที่เหมาะสมต่อธรรมชาติของโครงการและสถานการณ์

14. สื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพทางทัศนะทางการพูด และทางการเรียน

15. สาธิตพฤติกรรมที่เหมาะสมระหว่างบุคคล กระบวนการกลุ่ม และพฤติกรรมการให้ คําปรึกษา

*สาธิตพฤติกรรมระหว่างบุคคลกับปัจเจกบุคคลและกับกลุ่ม และถ้อยคําที่มีเหตุผล สําหรับการใช้พฤติกรรมในสถานการณ์ที่กําหนดให้

“สาธิตพฤติกรรมการให้คําปรึกษากับปัจเจกบุคคลและกับกลุ่ม และถ้อยคําที่มีเหตุผล สําหรับพฤติกรรมในสถานการณ์ที่กําหนดให้

*พิจารณาความเหมาะสมของพฤติกรรมระหว่างบุคคล กระบวนการกลุ่ม และการให้ คําปรึกษาในสถานการณ์ที่กําหนดให้

16. ส่งเสริมการแพร่กระจาย และการรับเอา (adoption) กระบวนการพัฒนาการเรียนการ สอนมาใช้

*เลือกกลยุทธ์ที่เหมาะสมสําหรับส่งเสริมการแพร่กระจาย และการรับเอากระบวนการ พัฒนาการเรียนการสอนในสถานการณ์ที่กําหนดให้ และถ้อยคําที่มีเหตุผลสําหรับกลยุทธ์

ที่มา : B. Bratton, “Professional Certificate : Will It Become a Reality? "Performance and Instruction, 23 pp, 6-7, 1984, reported from Seels and Glasgow, Ibit., pp. 20-21.

การออกแบบการเรียนการสอน มีประโยชน์ต่อบุคลากรทางการศึกษา เช่น ผู้บริหาร ครูผู้สอน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้เรียน การออกแบบการเรียนการสอนช่วยสนองความต้องการ และความ แตกต่างระหว่างบุคคล ส่งเสริมการเรียนรู้แบบร่วมมือกันมากกว่าการแข่งขันกันและสนับสนุนให้ ผู้เรียนเก่งไปได้เร็วสุดพรมแดนของความรู้ สําหรับผู้เรียนก็จะได้รับความสนใจอย่างทั่วถึง

แบบจําลองการออกแบบการเรียนการสอนโดยทั่วไปเกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์ การพัฒนา การนําไปใช้ และการประเมินผล ขั้นของการออกแบบจําลองโดยทั่วไปเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา และสิ่งที่สนับสนุนการออกแบการเรียนการสอนคือ การสํารวจวิธีการที่ใช้ในสาขาวิชา การทบทวน ภายใน และการพัฒนาแบบทดสอบ

บทบาทของผู้ออกแบบการเรียนการสอนมีได้หลากหลาย ขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์ที่มีต่อ ผู้ชํานาญการด้านเนื้อหาวิชา ผู้ออกแบบการเรียนการสอนมีบทบาทเป็นทั้งนักวิจัยการออกแบบการ เรียนการสอน (ID researcher) และนักปฏิบัติการออกแบบการเรียนการสอน (ID practitioner) โดยที่ นักวิจัยการออกแบบการเรียนการสอนสนใจศึกษาตัวแปรและพัฒนาทฤษฎีที่สัมพันธ์กับการเรียน การสอน มีบทบาทเป็นผู้ชํานาญการพิเศษ (specialist) ในขณะที่นักปฏิบัติการออกแบบการเรียน การสอนสนใจการประยุกต์งานวิจัย และทฤษฎีพัฒนาการเรียนการสอน และวัสดุอุปกรณ์มีบทบาท เป็นผู้รู้ทั่วๆ ไป (generalist)

งานและผลิตผลของการออกแบบการเรียนการสอน ผู้ออกแบบการเรียนการสอนบางครั้ง ทําหน้าที่เป็นผู้ชํานาญการ บางครั้งเป็นผู้ปฏิบัติการที่มีสรรถภาพ เป็นผู้นิเทศ เป็นผู้ชํานาญการด้าน สื่อ เป็นนักเทคโนโลยีการเรียนการสอน เป็นผู้จัดการเรียนการสอน ผลิตผลของการออกแบบ การเรียนการสอน เช่น แบบการสอน ชุดการสอนรายวิชา โปรแกรมคอมพิวเตอร์ การเรียนการสอน ด้วยตนเองโดยอาศัยคอมพิวเตอร์เป็นพื้นฐาน หลักสูตร และแบบฝึกปฏิบัติ

สมรรถภาพของผู้ออกแบบการเรียนการสอน ผู้ออกแบบการเรียนการสอนต้อง มีความสามารถในการคิดทั้งเชิงรูปธรรม และนามธรรม มีความคงเส้นคงวา มีเหตุมีผล มีความถนัด มีความสนุกสนานในการทํางาน ในการสร้างแบบจําลอง มีความสามารถในการเขียน และการเรียบเรียง มีความเข้าใจในภาระ การทํางานร่วมกับผู้อื่นได้ มีความรู้กว้างไกล ยอมรับฟัง คําวิพากษ์วิจารณ์ อดทนต่อข้อสงสัยของผู้อื่นที่มีต่องานของตน หรืออีกนัยหนึ่งคือ มีเจตคติ หรือ ค่านิยมที่ดีต่องาน มีความรู้เฉพาะทาง และมีทักษะเชาวน์ปัญญาหรือวิธีการ รู้จักสังเกต วิเคราะห์ใช้ เทคนิคการวัดผลและสร้างแบบทดสอบ ตลอดจนมีทักษะทางสถิติและการติดต่อสื่อสาร

สรุป

ความรู้เบื้องต้นในการออกแบบการเรียนการสอน ประกอบด้วย ความต้องการจําเป็น สําหรับการเรียนการสอน นิยามการออกแบบการเรียนการสอน ประโยชน์ของการออกแบบการเรียน การสอน แบบจําลองการออกแบบการเรียนการสอนโดยทั่วไป บทบาทของผู้ออกแบบการเรียน การสอน งานและผลิตผลของการออกแบบการเรียนการสอนและสมรรถภาพของผู้ออกแบบการเรียนการสอน

ความต้องการจําเป็นของการออกแบบการเรียนการสอนหรือการแก้ปัญหาคุณภาพการเรียน การสอนในสถานการณ์ที่หลากหลาย เพื่อให้การเรียนการสอนมีคุณภาพ บรรลุจุดประสงค์ตาม เจตนารมณ์ของผู้สอนและหลักสูตร

การออกแบบการเรียนการสอน หมายถึง กระบวนการแก้ปัญหาการเรียนการสอน โดยการ วิเคราะห์สถานการณ์ หรือเงื่อนไขในการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ แล้วจึงวางแผนการเรียนการสอน อย่างเป็นระบบเพื่อให้การเรียนการสอนบรรลุจุดหมายโดยอาศัยความรู้จากหลายทฤษฎี เช่น ทฤษฎี การเรียนรู้ ทฤษฎีการเรียนการสอน ทฤษฎีการติดต่อสื่อสาร ตลอดจนทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับ วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์

อ้างอิง

พิจิตรา ธงพานิช. วิชาการออกแบบและการจัดการเรียนรู้ในชั้นเรียน. พิมพ์ครั้งที่ 3 นครปฐม : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์, 2560.